مقدمه
در این مقاله قصد دارم در خصوص فاز مهندسی در پروژه های EPC و بخش‌های فاز مهندسی صحبت کنم. به‌عنوان یک کارشناس برنامه‌ریزی و کنترل پروژه بهتر است با فاز مهندسی آشنایی داشته باشید.
زمانی که یک مالک یا کارفرما بخواهد یک مخزن ذخیره نفت در پالایشگاه احداث کند، نیاز دارد که یک مشاور برای خودش انتخاب کند؛ مشاور شرکتی است که پروژه مشابه (احداث مخزن ذخیره نفت) را چندین بار انجام داده است و به لحاظ فنی می‌تواند داده‌ها و اطلاعات را بررسی کند؛ سپس بعد از انتخاب مشاور به یک مجری یا بهتر بگم یک پیمانکار نیاز دارد؛ بنابراین کارفرما، مشاور و پیمانکار طرفین قرارداد برای انجام یک پروژه محسوب می‌شوند.
فازهای اصلی پروژه
فاز مهندسی (Engineering) : در فاز مهندسی مدارکی که لازم است تولید می‌شود.
فاز خرید (Procurement) : در فاز خرید بر اساس مدارکی که در فاز مهندسی تولیدشده است و هر تجهیزی که نیاز است در این پروژه اجرا بشود می‌بایست تجهیزاتش در این فاز خریداری شود.
فاز اجرا (Construction) : هر آنچه در فاز مهندسی طراحی‌شده و در فاز تأمین کالا خریداری‌شده در این فاز اجرا می‌شود.
زیر فازهای مهندسی
مطالعه امکان‌سنجی یا طرح توجیهی (Feasibility Study)
یک مطالعه امکان سنجی، بررسی و ارزیابی عملی بودن یک پروژه می‌باشد.در ابتدا شرکت کارفرما توسط شرکت‌هایی که قبلاً چند تا پروژه مشابه (احداث مخزن ذخیره نفت) را انجام داده و به نتیجه رسانده کار امکان‌سنجی را انجام می‌دهد که این پروژه ازنظر اقتصادی سودآور هست یا خیر و بعد از اینکه اقتصادی بودن پروژه مسجل شد به سراغ مرحله بعد می‌رود.
مهندسی پایه (Basic Design)
بخشي از فرآيند طراحي است كه طي آن سيماي كلي پروژه و همچنین مشخصات اجزاي اصلي طرح يا پروژه تعيين می شود.
در این فاز یک شرکت به‌عنوان لایسنسور مشخص می‌شود این شرکت مشخص می‌کند: اولاً چه تجهیزاتی برای انجام این پروژه نیاز است؛ دوماً کارفرما و پیمانکار باید چه‌کاری با چه مشخصات فنی انجام بدهند و چه تجهیزاتی با چه ظرفیتی خریداری کنند تا به اهداف مدنظرشان برسند.
مهندسی تفصیلی (Detail Design)
پل ارتباطی مهمی بین طراحی پایه و فاز اجرای پروژه می‌باشد.
برای اجرای تجهیزاتی که در مهندسی پایه مشخص‌شده چه نقشه‌ها و چه مدرک‌هایی نیاز است که تولید کنیم.
درواقع مهندسی تفصیلی طراحی نقشه‌ها با مدارک دقیق و با جزئیات بیشتری نسبت به مهندسی پایه ارائه می‌کند.
دیسیپلین‌های فاز مهندسی تفصیلی
فرآیند – Process
مهندسان این واحد فارغ‌التحصیلان رشته شیمی هستند.
در شروع فاز مهندسی بخش فرایند است که فقط مشغول کار کردن هستند؛ بنابراین بقیه واحدها به اطلاعات بخش فرآیند نیاز دارند.
وظیفه بخش فرآیند عبارت است از:
- هدف‌گذاری واحدهای پایه
- تهیه اطلاعات برای سایر بخش‌ها
- شبیه‌سازی واحد
- شناسایی مشکلات
- بهینه‌سازی اهداف فرآیند واحد
مکانیک – Mechanical
مهندسان این واحد فارغ‌التحصیلان رشته مکانیک هستند.
وظیفه بخش مکانیک عبارت است از:
- طراحی و محاسبه اجزاء تجهیزات سیستم‌های مکانیکی
تأسیسات – Installation
مهندسان این واحد فارغ‌التحصیلان رشته مکانیک هستند.
وظیفه بخش تأسیسات عبارت است از:
- طراحی و محاسبه تأسیسات حرارتی و برودتی است.
لوله‌کشی – Piping
مهندسان این واحد فارغ‌التحصیلان رشته مکانیک هستند.
وظیفه بخش لوله‌کشی عبارت است از:
- ایجاد ارتباط بین اجزاء و تجهیزات مختلف
- انتقال مایعات، گازها و جامدات
نکته:
در فاز مهندسی بیشترین تعداد نفر مهندس را بخش لوله‌کشی دارد که بیشترشان در بخش طراحی مدل‌های سه‌بعدی فعالیت می‌کنند.
عمران – Civil
مهندسان این واحد فارغ‌التحصیلان رشته عمران هستند.
وظیفه بخش عمران عبارت است از:
- طراحی و محاسبه ساختمان‌های آجری، بتنی، سدها، پل‌ها، حفر تونل و راه‌ها
سازه – Structure
مهندسان این واحد فارغ‌التحصیلان رشته عمران هستند.
وظیفه بخش سازه عبارت است از:
- طراحی و محاسبه ساختمان‌های سازه‌ای
- مشخص کردن انتقال بار از اجزا یک ساختمان به محل تکیه‌گاهی آن
معماری – Architecture
مهندسان این واحد فارغ‌التحصیلان رشته معماری هستند و بعضاً دیده‌شده که فارغ‌التحصیلان رشته عمران هم این کار انجام می‌دهند.
وظیفه بخش معماری عبارت است از:
- تهیه نقشه‌های معماری
- تهیه نقشه‌های معماری با جزئیات برای هر تجهیز
- توجه به جنبه‌های زیبایی، روان‌شناسی و فرهنگی
برق – Electrical
مهندسان این واحد فارغ‌التحصیلان رشته برق هستند که کار آن‌ها در اواخر پروژه به اوج می‌رسد.
وظیفه بخش برق عبارت است از
- طراحی سیستم‌های انتقال انرژی الکتریکی
- طراحی سیستم‌های انتقال اطلاعات (آنالوگ و دیجیتال)
ابزار دقیق و کنترل – Instrument & Control
مهندسان این واحد فارغ‌التحصیلان رشته برق هستند و بعضاً دیده‌شده که بخش فرآیند هم در این بخش فعالیت دارند و همانند بخش برق کار آن‌ها در اواخر پروژه به اوج می‌رسد.
وظیفه بخش ابزار دقیق عبارت است از
- طراحی و کنترل سیستم‌های صنعتی نظیر سنسورها، ترانسمیترها، دستگاه‌های اندازه‌گیری و کنترل‌کننده‌ها
مخابرات – Telecommunications
مهندسان این واحد فارغ‌التحصیلان رشته برق هستند.
وظیفه بخش مخابرات عبارت است از:
- طراحی سیستم انتقال پیام و اطلاعات میان چند نقطه مانند تلفن
ایمنی – Health, Safety and Environment
وظیفه بخش ایمنی عبارت است از:
- شناسایی خطرات بالقوه جهت حفظ سلامت، ایمنی و محیط‌زیست
سایر – ETC
نسبت به حجم کاری و رویه داخلی هر شرکت متغیر است که ممکن است در بعضی از شرکت‌های مهندسی باشند و در برخی نباشند ولی معمولاً به تولید مدرک نمی‌پردازند اما در شرکت‌ها وجود دارند؛ در زیر به بخشی از این موارد اشاره خواهیم کرد:
- بخش بودجه: در خصوص جذب و نحوه تخصیص بودجه برای شرکت و پروژه کار می‌کند
- بخش شبکه یا فناوری اطلاعات: این واحد وظیفه سازمان‌دهی و به‌روزرسانی تجهیزات شبکه‌ای را بر عهده دارد
- واحد متره و برآورد: این واحد برآورد هزینه پروژه‌ها و تحلیل قیمت‌ها در این زمینه را انجام می‌دهد.
- واحد نقشه‌کشی: این واحد به تهیه و ترسیم نقشه‌ها می‌پردازد.
- واحد انتشارات: انجام کلیه کارهایی که مربوط به چاپ و انتشار را انجام می‌دهد.
- واحد اسناد مناقصه: انجام کلیه کارهایی که مربوط به برگزاری یا جلسات مناقصات را انجام می‌دهند
- واحد ماشین‌آلات: این واحد وظیفه نگهداری و تعمیرات ماشین‌آلات را بر عهده دارد.
- واحد برنامه‌ریزی: در این واحد برنامه‌ریزی از سه نوع: 1- کوتاه‌مدت 2- میان‌مدت 3- بلندمدت می‌باشد؛ در خیلی از شرکت‌ها همان نفرات و مهندسان برنامه‌ریزی و کنترل پروژه کار این واحد را انجام می‌دهند.
- واحد کنترل اسناد: کلیه کارهای مربوط به کنترل ثبت و یا بایگانی اسناد در این بخش انجام می‌شود.
در این مقاله درباره ارکان اصلی پروژه، و فاز مهندسی صحبت کردیم و مقاله بعدی که در وب سایت مدیر پروژه منتشر خواهد شد به سراغ دستورالعمل هماهنگی (Coordination Procedure) فاز مهندسی می‌رویم.
